Hicks Yaklaşımı

Oca 20, 2025

—

yazar:

İkame ve Gelir Etkilerinin Ayrıştırılması

Grafik 1.a’ya dikkat edersek varsayalım ki; tüketici dengesi ilk başta e noktasında gerçekleşmiş olsun. X malının fiyatı düştüğünde tüketici e’ noktasında dengeye gelsin. Toplam etki bu durumda (Grafik 1.b)’de X₂-X₁ mesafesine eşittir. Şimdi gelir etkisi ile ikame etkilerini ayrıştıralım;

Yeni bütçe doğrusuna paralel ve aynı zamanda başlangıçtaki I₁ farksızlık eğirsine teğet bütçe doğrusu (H) çizelim. Bu yeni doğrunun içerdiği reel gelir B₁ bütçe doğrusunun içerdiği reel gelirle aynıdır. Çünkü ikisi de I₁ farksızlık eğrisine teğettir. (Bu varsayım, aynı kayıtsızlık eğrisinin aynı fayda düzeyini sağladığı varsayımından hareketle ortaya çıkan bir durumdur.) Diğer tüm şartlar veri iken (Ceteris Paribus) X malının fiyatının düşmesi sonucu X malının miktarını X₁’den X₃’e (Denge c noktasında) arttırması ikame etkisidir. İkame etkisi ile toplam etki arasındaki mesafe gelir etkisini gösterir.

Gelir etkisinin negatif olması X malının üstün mal olduğunu gösterir.

Bu durumda;

(1) $İkame\textbf{ } etkisi=ΔX_s=X_1 X_3$

(2) $Toplam\textbf{ }etki=ΔX=X_1 X_3$

(3) $Gelir\textbf{ }etkisi=ΔX_m=ΔX-ΔX_s$

Yukarıdaki talep eğrilerinden toplam etkiyi temsil eden talep eğrisi (D) alışılmış talep eğrisidir.
Sadece ikame etkisini temsil eden (De) telafi edilmiş talep eğrisidir. İkame etkisi daima negatif olduğundan (De) daima negatif eğimlidir.
Buradan hareketle üstün mallar için alışılmış talep eğrisi, telafi edilmiş talep eğrisinden daha yatıktır (eğimi azdır).

Eğer X malı düşük bir mal olsaydı;

Bu durumda gelir etkisi negatif, ikame etkisi pozitif olacaktı. Yani X malının talebi ikame etkisi (X₁,X₃) kadar artarken gelir etkisi (X₃,X₂) kadar azalmıştır. Tabii ki hala talep kanunu geçerlidir. Fakat X malı düşük maldır.

Bu durumda Alışılmış talep eğrisi (D), telafi edilmiş talep eğrisinden (De) daha dik olacaktı.

Peki X malı hem düşük hem de giffen mal olsaydı?

Bu durumda X malının fiyatı negatif ikame etkisi kadar artarken, pozitif gelir etkisi kadar düşecek.

(4) $Pozitif\textbf{ }gelir\textbf{ }etkisi > negatif\textbf{ }ikame\textbf{ }etkisi$

olduğundan, alışılmış talep fonksiyonu (D) pozitif eğimli, telafi edilmiş talep fonksiyonu (De) gene negatif eğimli olacak.

Marshall’ın ortaya attığı varsayımsal giffen mallarının varlığı henüz ampirik olarak gösterilememiş olsa da, varsayımsal olarak böyle bir sonucun varlığını iktisadi olarak bilmekte fayda vardır.

Yorumlar